فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 10، شماره 1، بهار 96 ، شماره پی در پی 35

بررسی سبک موسیقی بیرونی و تناسب آن با محتوا در سوگ سرودههای خاقانی

صفحه (1 - 16)
رضا ارشادفر (نویسنده مسئول)، نصر الله امامی ، محمد رضا صالحی مازندرانی
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
خاقانی، قصیده سرای بزرگ قرن ششم، هم شاعر صبح است و هم سراینده سوگ. وی در حدود پنجاه سوگ سروده کوتاه و بلند میکوشد تا خواننده را در عاطفه دردِ ناشی از رویدادهای غمبار زندگی خود مشارکت دهد. موسیقی بیرونی یکی از مهمترین ابزارها برای ایجاد انسجام در مراثی او است. سؤال اصلی این جستار آن است که خاقانی به کمک کدام امکانات وزن توانسته است سبک موسیقی بیرونی را با معانی مرثیه هماهنگ سازد؟ پاسخ کوتاه آنکه گزینش غالباً آگاهانه وزن عروضی همنوا با مفاهیم سوگ، از شگردهای هنری خاصّ شاعر و گونه ای قاعده افزایی بر زبان خودکار است. با نگرشی فرمگرا، بهره گیری از همه تواناییهای زبانی در حوزه وزن از جمله اختیارات شاعری، دوری یا نزدیکی هجاهای کوتاه، بلند و کشیده، فزونی و کاستی انواع هجا، در کنار دیگر عوامل موسیقی ساز عناصری هستند برای انتقال اندوهِ سوگوارانه در مرگ عزیزان به خواننده. قابل تأمّل است که خاقانی در این احساسیترین لحظات نیز به حفظ حریم زبان، خیال و محدوده واژگان خود پای بند است. در این پژوهش به بررسی موسیقی بیرونی در مراثی خاقانی، میپردازیم و میزان توفیق شاعر را در خلق سوگ سروده های بدیع توصیف میکنیم.

کلمات کلیدی
خاقانی , مرثیه , وزن عروضی , محتوا